دیتا سنتر (Data Center) به محیطی تخصصی اطلاق می‌شود که شامل مجموعه‌ای از سرورها، تجهیزات شبکه، زیرساخت‌های ارتباطی، و راهکارهای امنیتی پیشرفته است که برای ارائه و مدیریت سرویس‌های مبتنی بر شبکه مانند اینترنت، اینترانت و اکسترانت به کار گرفته می‌شود. به عبارت دیگر، خدمات اصلی این مراکز شامل ذخیره‌سازی، مدیریت و انتقال داده‌ها است. این مراکز زیرساخت‌هایی حیاتی هستند که برای تداوم فعالیت‌های سازمان‌ها، به ویژه در زمینه‌های فناوری اطلاعات، ضروری‌اند. از آنجا که این مراکز از نظر امنیت و قابلیت اطمینان بسیار حائز اهمیت هستند، توجه به این دو عامل برای حفظ کیفیت خدمات، از جمله عوامل کلیدی در طراحی و راه‌اندازی مراکز داده محسوب می‌شود.
سازمان‌ها و شرکت‌ها از طریق خدمات ارائه‌شده توسط مراکز داده می‌توانند وب‌سایت‌ها، سیستم‌های اطلاعاتی و اپلیکیشن‌های تحت شبکه خود را راه‌اندازی و پشتیبانی کنند، بدون اینکه نیاز به تجهیزات پیچیده و فضای فیزیکی اختصاصی داشته باشند. در واقع، دیتاسنتر به‌عنوان بستر اصلی پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات، شامل صدها تا هزاران سرور است که به‌طور پیوسته و بدون وقفه، عملیات محاسباتی، انتقال داده، و مدیریت سرویس‌های آنلاین را انجام می‌دهند.
شرکت پیشگامان فناوری اطلاعات هامون با بهره‌گیری از تیمی متخصص، دانش فنی روز و تجربه‌ای گسترده در زمینه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، به‌عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه طراحی، پیاده‌سازی و تأمین تجهیزات مراکز داده (Data Center) در ایران شناخته می‌شود. این شرکت با تکیه بر استانداردهای بین‌المللی نظیر TIA-942 و بهره‌گیری از تجهیزات حرفه‌ای، خدمات جامعی از مرحله مشاوره و طراحی اولیه تا اجرا و نگهداری دیتاسنتر را ارائه می‌دهد.
شرکت پیشگامان فناوری اطلاعات هامون همواره تلاش کرده است تا با ارائه راهکارهایی نوین، امن و مقیاس‌پذیر، نیازهای متنوع سازمان‌ها، شرکت‌ها و نهادهای دولتی را در زمینه مراکز داده برآورده سازد. بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا، رویکرد مشتری‌محور و تعهد به کیفیت، این مجموعه را به انتخابی مطمئن در پروژه‌های زیرساختی فناوری اطلاعات تبدیل کرده است.
در دنیای امروز، با توجه به وابستگی شدید به اینترنت و سیستم‌های دیجیتال، مراکز داده به‌عنوان محوری‌ترین بخش‌ها در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات سازمان‌ها شناخته می‌شوند. سازمان‌ها از دیتاسنترها برای ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها، راه‌اندازی وب‌سایت‌ها، پشتیبانی از اپلیکیشن‌های تحت وب و ارائه خدمات مختلف به مشتریان خود استفاده می‌کنند. این مراکز باید طوری طراحی شوند که امنیت داده‌ها را به‌طور کامل تأمین کنند و در عین حال، عملکرد و دسترسی به داده‌ها در هر لحظه برقرار باشد.
دیتاسنترها به‌طور کلی در چند نوع مختلف دسته‌بندی می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
ساختار و معماری مراکز داده ممکن است بسته به نیاز مشتری و نوع فعالیت متفاوت باشد. برای مثال، یک مرکز داده اختصاصی برای شرکت‌هایی مانند آمازون ممکن است نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته امنیتی و تسهیلات خاص باشد. در مقابل، دیتا سنتر پنتاگون به‌طور خاص برای ذخیره و ایمن‌سازی اطلاعات حساس طراحی شده است. این نوع مراکز داده به‌طور ویژه برای حفاظت از داده‌های طبقه‌بندی‌شده و اطلاعات حساس استفاده می‌شود.
در نهایت، عملکرد مؤثر یک مرکز داده، صرف‌نظر از نوع آن، نیازمند سرمایه‌گذاری متعادل در تجهیزات و زیرساخت‌ها است.
مراکز داده برای ارائه خدمات پایدار و ایمن، نیازمند مجموعه‌ای از عناصر کلیدی هستند که هرکدام نقشی حیاتی در عملکرد کلی آن ایفا می‌کنند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده یک دیتاسنتر می‌پردازیم:
امکانات فیزیکی و فضای سفید (White Space)
زیرساخت‌های پشتیبان و منابع تأمین انرژی
برای دستیابی به حداکثر دسترسی و پایداری، دیتاسنترها به زیرساخت‌هایی نیاز دارند که در هر لحظه، حتی در شرایط اضطراری، بتوانند خدمات را ادامه دهند. این زیرساخت‌ها شامل موارد زیر هستند:
مؤسسه‌ی Uptime Institute مراکز داده را در چهار سطح (Tier) از نظر میزان دسترسی طبقه‌بندی می‌کند. این سطوح از Tier I با دسترسی ۹۹.۶۷۱٪ تا Tier IV با سطح دسترسی ۹۹.۹۹۵٪ طبقه‌بندی شده‌اند.
تجهیزات IT و زیرساخت‌های اطلاعاتی
در قلب هر مرکز داده، تجهیزات IT قرار دارند که مسئولیت پردازش، ذخیره و انتقال اطلاعات را بر عهده دارند. این تجهیزات عبارتند از:
تمامی این تجهیزات باید با نهایت دقت و براساس طراحی مهندسی در قفسه‌های استاندارد نصب و پیکربندی شوند تا بهره‌وری و خنک‌کنندگی بهینه داشته باشند.
پرسنل عملیاتی و تیم مانیتورینگ
یکی از مفاهیم کلیدی در توسعه زیرساخت فناوری اطلاعات هر سازمان، طراحی اصولی مراکز داده است. برخلاف تصور رایج، پیاده‌سازی یک دیتاسنتر صرفاً مختص سازمان‌های بزرگ و پروژه‌های عظیم نیست؛ بلکه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز می‌توانند از مزایای یک مرکز داده اختصاصی در قالب اتاق سرور بهره‌مند شوند. با این حال، در مقیاس‌های وسیع‌تر، فرآیند طراحی دیتاسنتر به فاکتورهای متعددی بستگی دارد که باید با دقت و رویکرد مهندسی مورد بررسی قرار گیرند.
در مراحل طراحی، ارزیابی دقیق فضای فیزیکی موردنیاز، سیستم‌های تأمین برق پایدار، انتخاب شیوه‌های هوشمندانه خنک‌سازی تجهیزات، سازوکارهای مدیریت مرکز داده و نیز سطح امنیت زیرساخت اطلاعاتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
مراکز داده، یکی از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و پرهزینه در هر مجموعه به شمار می‌آیند. این پروژه‌ها نه‌تنها به سرمایه اولیه قابل توجهی نیاز دارند، بلکه هزینه‌های نگهداری، توسعه و انرژی آن‌ها نیز بسیار بالاست. به همین دلیل، لازم است مدیران IT و تصمیم‌گیران سازمان، از همان ابتدا نگاه بلندمدتی به موضوع طراحی داشته باشند و زیرساختی را بنیان‌گذاری کنند که در برابر تغییرات و نیازهای آینده نیز پاسخ‌گو باشد.
طراحی مرکز داده تنها به چیدمان تجهیزات در یک فضای مشخص محدود نمی‌شود؛ بلکه یک فرآیند چند مرحله‌ای است که تمام جنبه‌های فنی، امنیتی، زیست‌محیطی و اقتصادی را در بر می‌گیرد. در ادامه مهم‌ترین مراحل این فرآیند را مرور می‌کنیم:
قبل از هر اقدامی، باید اهداف راه‌اندازی مرکز داده و حجم داده‌های قابل پردازش مشخص شود. این مرحله شامل تعیین میزان ترافیک، تعداد کاربران، نوع نرم‌افزارها، و سناریوهای پشتیبانی است.
محل فیزیکی مرکز داده باید به دقت انتخاب شود. پارامترهایی مثل مقاومت در برابر بلایای طبیعی، دسترسی به برق پایدار، ارتباط شبکه‌ای مطمئن و سطح امنیت فیزیکی از معیارهای اصلی این انتخاب هستند.
سیستم‌های تأمین انرژی و تهویه مطبوع نقش کلیدی در پایداری دیتاسنتر دارند. در این بخش باید از UPSها، ژنراتورها و سیستم‌های سرمایش پیشرفته مانند In-Row یا سیستم‌های مبتنی بر آب استفاده شود.
در این مرحله تجهیزات حیاتی نظیر سرورها، روترها، سوئیچ‌ها، فایروال‌ها و رک‌های استاندارد انتخاب و براساس چیدمان منطقی نصب می‌شوند.
مطابق با استاندارد موسسه Uptime، دیتاسنترها در چهار سطح (Tier I تا Tier IV) طبقه‌بندی می‌شوند که هر سطح نمایانگر میزان دسترسی‌پذیری و پایداری خدمات است. این انتخاب مستقیماً به بودجه و نوع خدمات مرتبط است.
در پایان، باید ابزارهای نظارت و کنترل مانند BMS (سیستم مدیریت ساختمان) و DCIM (مدیریت زیرساخت مرکز داده) جهت پایش سلامت تجهیزات، مصرف انرژی و هشدارهای احتمالی پیاده‌سازی شوند. همچنین سیستم‌های امنیتی فیزیکی (کنترل دسترسی، دوربین مداربسته، حسگرها) نیز باید مدنظر قرار گیرد.
